گزارش آیین رونمایی کتاب «سینمای متعهد»؛ فیلم‌های ژان پی یر و لوک داردن

مراسم رونمایی از کتاب «سینمای متعهد» عصر سه‌شنبه، 11 مهر ماهِ 96، در «شهر کتابِ ابن‌سینا» صورت پذیرفت. این مراسم توسط انتشارات دیبایه و با حضورِ « فرزانه رحیمی» مترجمِ اثر، و «حامد سلیمان‌زاده» نویسنده، کارگردان و مدرس دانشگاه و با همراهیِ جمعی از علاقه‌مندان و محققین عرصه‌ی ادبیات و سینما، برپا شد.

کتاب «سینمای متعهد»، به ویراست «برت کاردوللو» حاصل همکاری و ترجمه‌ی مشترکِ «آرش حسن‌پور» و «فرزانه رحیمی» به تفسیر و تبیین فیلم‌های «برادرانِ داردن» می‌پردازد. گفتنی‌ست این اولین اثر مکتوب در ایران می‌باشد که آثار برادران داردن را مورد بررسی قرار داده است. آرش حسن‌پور در مراسم حضور نداشت و تنها یکی از مترجمین کتاب، «فرزانه رحیمی» حاضر بود و برنامه با صحبت‌های وی آغاز شد. ایشان در ابتدا از شروع این همکاری با آرش حسن‌پور در سال 1395 و آغاز یک مسیر دشوار گفتند. رحیمی خاطر نشان کرد که به‌دلیل نبودن هیچ منبع دیگری درباره‌ی سینمای داردن، کار ما به‌مراتب سخت‌تر بوده، و فهم مقالات و تفاسیر منتقدینی که درباره‌ی برادران داردن نوشته بودند، مستلزم مطالعات موازی در آثار فلسفی و اگزیستانسیالیستی و نیز دیگر مکاتب ادبی بوده است. فرزانه رحیمی افزود که ترجمه‌ی یک اثر به مثابهِ تعریفِ نظریه یا داستانی به زبان مادریست و چیزی از خلق یک اثر کم ندارد و از این رو ترجمه را یک تجربه‌ی لذت.بخش خواند.

سپس «حامد سلیمان‌زاده» به توضیح و تفصیل «تعهد در هنر و هنر متعهد» پرداخت. وی ضمن تشکر از انتشارات دیبایه به‌خاطر انتخاب کتاب‌های اصیل و همچنین مترجمینِ اثر به پاس ترجمه‌ی یک‌دست و تأثیرگذار و نزدیک به زبان مبدأ، تعهد در هنر را موضوعی بسیار دستکاری شده و با خوانش‌های گوناگون، به‌خصوص در ایران ارزیابی نمود. وی در ابتدا گفت: می‌خواهم ساختارهای فرض شده در این راستا را بشکنم و بدون پیش‌فرض، این مبحث را باز کنم. سپس با استناد به گفته‌های هنرمندان برجسته‌ای همچون آنتوان آرتو، تولستوی و ویکتور هوگو، به بیانِ چیستی و چراییِ هنر پرداخت. و ضمن توضیح این نکته که هنر، انتقال احساس است و هنرمند در تلاشِ جاری نمودنِ تجربه‌های شخصیِ خود در آثارش می‌باشد و نیز این نکته که هنر به‌طور کلی موضوعی‌ست سرایت‌کننده و فراگیر، تعهد در هنر را از دو منظر کلی بررسی نمود. تعهد هنر به ذات و خویشتنِ خویشِ هنرمند٬ و تعهد هنر به یک ایدئولوژی. وی با اشاره به این‌که معنای تعهد زمانی که در راستای ایدئولوژی باشد، زننده و فلج کننده‌ی خلاقیت و شکوفایی اثر است، تعهد به خویشتنِ خویشِ هنرمند را ستودنی دانست، چرا که بی هیچ حصاری از موقعیت‌ها و عمق افکار هنرمند خبر می‌دهد که البته این نوع نگاه را در آثار مدرن و پست مدرن به کرات می‌بینیم. فیلمهای برادران داردن را نیز از همین حیث، قابل ستایش دانست. او آثار داردن را قویا متعهد به خویشتنِ خویش خواند و گریزان بودنِ ایشان از آثار کلاسیک را در همین راستا توصیف کرد. چرا که در این فیلم‌ها، وضعیت و موقعیت شخصیت‌ها، به‌مراتب جلوه‌گری و اهمیت بیشتری از کلیتی به نامِ داستان دارند. وی افزود: از دیگر ابعاد مهم در سینمای برادران داردن، جهش‌های بلند آن‌هاست. جهش‌ها با تقطیع‌های پیش‌بینی نشده٬ خاصه در پایان‌بندی‌ها و نتیجه‌گیری‌های اثر. به این ترتیب سیر شخصیت‌ها کاملا سیر وجود انسانی و حرکت از دنیای شخصیت به خلاء و تنهایی شخصیت است.

در انتها، حامد سلیمان‌زاده، صحبت‌هایش را با جمله‌ای از «دافنه دوموریه» به پایان رساند: «من چیزهای ساده را دوست دارم. کتاب‌ها را. تنهایی را. یا بودن با کسی که مرا بفهمد».

سپس «فرزانه رحیمی» ضمن تشکر دوباره از همه‌ی کسانی که به او و آرش حسن‌پور٬ در مسیر این ترجمه یاری رسانده‌اند با خواندن بخشی کوتاه از کتاب٬ مراسم را به پایان رسانید: برادران داردن٬ در سپهر سینما٬ کارگردانان (همچنین فیلم‌نامه‌نویسان) بزرگ و درخشانی محسوب می‌شوند. آن‌ها تا کنون جوایز بین‌المللی و معتبر سینمایی چندی را دریافت کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به جایزه‌ی نخل طلای جشنواره‌ی کن برای فیلم‌های روزتا (۱۹۹۹) و بچه (۲۰۰۵) اشاره کرد. آخرین ساخته‌ی آنان دختر ناشناخته (۲۰۱۶) چندی پیش بر پرده‌ی سینماهای جهان به نمایش درآمد. داردن‌ها از جمله مسأله‌مندترین کارگردانان حال حاضر سینمای جهان به‌شمار می‌آیند؛ آنان در شمار کارگردانان صاحب سبک٬ ایده‌پرداز و مؤلفی هستند که فارغ از هیاهوی رسانه‌ و سرمایه، ایده‌ها و مسائل ذهنی و عینی خود را دنبال می‌کنند. برادران داردن در آثارشان٬ تعهد تام و تمام خود نسبت به عیان نمودن حقیقت - هرچند زشت و کریه - را به‌صورت مسئولانه‌ای اعلام می‌دارند. آنان چونان وجدان بیدار جامعه‌ی غربی در قامت روشنفکرانی تمام‌عیار٬ کژی‌ها و ناملایمات جامعه‌ی غربی را به‌صورت تمام‌رخ پیش چشم مخاطبان خود می‌آورند. داردن‌ها نگاهی انتقادی به دنیای معاصر داشته و در آثار سینمایی خود با رویکردی واقع‌گرا٬ آینه‌ی نابسامانی‌ها و بی‌عدالتی‌ها و درگیری‌های درونی جامعه‌ی مدرن غربی می‌شوند. درام‌های تکان‌دهنده‌ی برادران داردن٬ بستری برای نمایش کشاکش‌ها و تأمل مضمونی و موضوعی در مقولاتی همچون فقر٬ بیکاری، نابرابری٬ حاشیه‌نشینی٬ مهاجرت٬ خشونت٬ تبعیض نژادی و قومی٬ پول و فلسفه‌ی اخلاق هستند. سینمای داردن‌ها٬ تلخ، هولناک و اندوه‌بار است... ترجمه‌ی کتاب مفصل و جامع «سینمای متعهد؛ فیلم‌های ژان پی‌یر و لوک داردن: جستارها، مقالات و مصاحبه‌ها» اهتمامی است در راستای معرفی و انتقال مفاهیم و جهان سینمایی قابل‌احترام و اعتنای برادران داردن. پس از مراسم، همه‌ی حضار به‌ویژه فرزانه رحیمی و حامد سلیمان‌زاده، پوستر مراسم رونمایی را به امضا و جملات یادگاری، مزین نمودند.